Περίληψη / Sommaire
Ανάμεσα στα θρησκευτικά αντικείμενα που έφεραν στις νέες τους εστίες στη Χαλκιδική το 1922 οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη ήταν τρεις λιτανευτικές εικόνες, ζωγραφισμένες σε ξύλο και στις δύο όψεις: η Παναγία Οδηγήτρια στην μπροστινή πλευρά και η Σταύρωση στην πίσω. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικά δείγματα της θρησκευτικής τέχνης του 14ου και 15ου αιώνα.
1. Νέα Ποτίδαια. Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Η εικόνα προέρχεται από το χωριό Πλάτανος στην περιοχή της Γανόχωρας της Ανατολικής Θράκης, πιθανόν από το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου της Ξενίτας. Έχει πριονιστεί κατά μήκος και στις δύο άκρες και έχει πλέον διαστάσεις 107 x 65 x 2,5 cm. Στη μέση της κάτω άκρης διακρίνονται ίχνη τομών για την τοποθέτηση ράβδου. Η εικόνα έχει ζωγραφιστεί με αυγοτέμπερα σε γύψινο υπόστρωμα χωρίς την προσθήκη υφάσματος. Η πλευρά με τη Σταύρωση είναι αρκετά κατεστραμμένη αλλά δεν έχει υποστεί επιζωγραφίσεις. Η εικόνα αυτή προέρχεται σίγουρα από ένα εργαστήριο αντιπροσωπευτικό του καλλιτεχνικού περιβάλλοντος της Θεσσαλονίκης και αποτελεί κατά τη γνώμη μας ένα από τα αριστουργήματα της Παλαιολόγειας Αναγέννησης, στις αρχές του 14ου αιώνα.
2. Νέα Ρόδα. Εκκλησία του Αγίου Νικολάου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η εικόνα προέρχεται από το χωριό Σκοπιά στη θάλασσα του Μαρμαρά. Έχει διαστάσεις 92 x 69 x 3,5 εκατοστά και είναι σκαλισμένη σε ένα κομμάτι πάνω σε ξύλο. Υπάρχει μια ορθογώνια εγκοπή στην κάτω άκρη για τον δοκό της λιτανείας. Ζωγραφίστηκε με αυγοτέμπερα απευθείας πάνω στο ξύλο, το οποίο είχε προετοιμαστεί με γύψο. Η πρόσοψη, με την Παναγία Οδηγήτρια, επιζωγραφίστηκε εξ ολοκλήρου στις αρχές του 19ου αιώνα, και το αρχικό στρώμα φαίνεται μόνο σε λίγα σημεία, ιδίως γύρω από τους δεόμενους αγγέλους, αλλά χρονολογείται σαφώς από τους βυζαντινούς χρόνους. Στην οπίσθια όψη, η Σταύρωση είναι πολύ κατεστραμμένη αλλά ευανάγνωστη- χρονολογείται από τα τέλη του 14ου ή τις αρχές του 15ου αιώνα.
3. Νέος Μαρμαράς. Εκκλησία των Ταξιαρχών. Η εικόνα, γνωστή και ως Παναγία του Πύργου, προέρχεται από το χωριό Πύργος (κάστρο, φρούριο) στην περιοχή του Μαρμαρά. Έχει διαστάσεις 106 x 74 x 4 εκατοστά. Δύο εγκοπές εκατέρωθεν του μέσου του κάτω άκρου δείχνουν ότι ήταν προσαρτημένη σε ραβδί. Η ζωγραφική έγινε με αυγοτέμπερα πάνω σε βάση από γύψο ενισχυμένο με ύφασμα. Η πρόσοψη με την Παναγία, τύπου Οδηγήτριας, έχει επικαλυφθεί επανειλημμένα. Τρία διαδοχικά στρώματα, του δέκατου έβδομου, του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα, διακρίνονται στο αρχικό στρώμα, του δέκατου εβδόμου αιώνα, όπου διακρίνονται ακόμη τα επιχρυσωμένα πεδία του υποβάθρου, το κόκκινο πλαίσιο και η επιγραφή που περιλαμβάνει το εξαιρετικά σπάνιο και ελάχιστα αποκρυπτογραφημένο ψευδώνυμο Ακμιδόκτινος, το οποίο πιθανότατα σβήστηκε νωρίς. Η άλλη πλευρά, που απεικονίζει τη Σταύρωση, είναι αρκετά κατεστραμμένη αλλά δεν έχει επιζωγραφιστεί. Η εικόνα χρονολογείται πιθανότατα από τον 14ο αιώνα.
Papaggelos Ioakeim – Strati Angeliki, Trois icônes byzantines bifaces en provenance de Thrace orientale
Parmi les objets de culte apportés en 1922 par les réfugiés grecs de l’Asie mineure et laThrace orientale en Chalcidique, dans leurs nouveaux lieux de résidence, figurent trois icônes de procession, peintes sur bois et sur les deux faces : la Vierge Odégitria (guide) sur le recto et la Crucifixion sur le verso. Il s’agit de spécimens représentatifs d’art réligieux des XIVe et XVe siècles.
1. Néa Potidéa. Église Saint-Georges. L’icône provient du village de Platanos dans la région de Ganochora en Thrace orientale, .ventuellement du monastère de Saint-Georges de Xénita. Elle a été sciée en longueur sur les deux bords, ses dimensions actuelles sont 107 x 65 x 2,5 cm. Au milieu du bord inférieur on distingue les traces d’incisions pour y adapter une hampe. La peinture est exécutée . la tempera . l’oeuf sur sous couche de plâtre sans adjonction de tissu. La face avec la Crucifixion est assez abimée mais sans retouches. Cette icône sort sûrement d’un atelier représentatif du contexte artistique de Thessalonique, il constitue à notre avis un des chefs d’oeuvre de la renaissance des Paléologues, début du XIVe siècle.
2. Néa Roda. Église Saint-Nicolas et Dormition de la Vierge. L’icône provient du village de Scopia, sur la mer de Marmara. Elle mesure 92 x 69 x 3,5 cm, et est réalisée sur bois d’un seul tenant. On trouve sur le bord inférieur une entaille rectangulaire pour la fixation de la hampe qui la portait. Elle était peinte à la tempera à l’oeuf directement sur le bois préparé au plâtre. Le recto avec la Vierge Odéguitria est entiérement surpeint au début du XIXe siècle et la couche initiale ne se distingue qu’à peu d’endroits, surtout autour des anges en adoration, mais il est évident qu’elle date des temps byzantins. Sur le verso la Crucifixion est trés abimée, mais lisible; elle date de la fin du XIVe ou le début du XVe siècle.
3. Néos Marmaras. Église des Taxiarches. L’icône, appelée aussi Vierge de pyrgos provient du village de Pyrgos (château, fort) dans la région de Marmara. Elle mesure 106 x 74 x 4 cm. Deux entailles de part et d’autre du milieu de la bordure inférieure témoignent de la fixation sur une hampe. La peinture était réalisée à la tempera à l’oeuf sur fond de plâtre renforcé de tissu. Le recto avec la Vierge, du type d’Odégetria, a été surpeint à répétition. Trois couches successives, des XVIIe, XVIIIe et XIXe siècles y sont attest.es sur celle, initiale, du XIXe siècle, ou l’on peut tout de méme distinguer les champs dorés du fond, l’encadrement rouge et l’inscription incluant le surnom, extrêmement rare et . peine déchiffrable d’ Akmidôktinos, précocement effacé sans doute. L’autre face montrant la Crucifixion est assez abimée, mais sans retouches. L’icône date probablement du XIVe siècle.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου