Περίληψη: Ο προσδιορισμός των μοναστηριακών δομών στη Θράκη συνδέεται στενά με τον υποτιθέμενο κοινοβιακό τους χαρακτήρα. Το κύριο πρόβλημα στην αναγνώριση ενός μοναστηριού στο πλαίσιο της αρχαιολογικής διαδικασίας δημιουργείται από την έλλειψη ενός σαφούς χωροταξικού σχήματος των παλαιοχριστιανικών μονών. Για τον λόγο αυτό ορισμένα δομικά στοιχεία των μεγάλων ανατολικών συγκροτημάτων μεταφράζονται σε τυπικά ορόσημα του μοναστηριακού πυρήνα, δηλαδή: ο κλειστός χαρακτήρας του μοναστηριακού χώρου, η αλυσιδωτή διάταξη των κελλιών-κατοικιών και η δεσμευτική παρουσία ενός καθολικού. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη σειρά των κτισμάτων παίρνουν εκείνα για τις κοινωφελείς δραστηριότητες, δηλαδή μια κουζίνα ή μια τράπεζα. Η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει συναντήσει τέτοιο χωροταξικό πρόγραμμα στη μητρόπολη της Θράκης. Η απουσία ρητών κοινοβιακών συγκροτημάτων προκαθορίζει τις αβεβαιότητες που σχετίζονται με την ταυτοποίηση των πρώιμων μοναστικών χώρων. Δεν μπορούν όλες οι θέσεις να προσδιοριστούν χρονολογικά σωστά, και ωστόσο η έλλειψη στοιχείων για μοναστική οργάνωση στη Θράκη πριν από τα μέσα του πέμπτου αιώνα είναι αρκετά αξιοσημείωτη. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στην ατέλεια της αρχαιολογικής μεθόδου, αλλά ενδεχομένως πρέπει να σχετίζεται με την πλήρη θεσμοθέτηση του μοναχισμού από την Εκκλησία μετά την τέταρτη οικουμενική σύνοδο του 451. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι όλες οι θέσεις στη Θράκη που μπορούν να αποδοθούν σε μοναστικές κοινότητες αναδύονται μετά την ημερομηνία αυτή. Όλες οι εξεταζόμενες θέσεις μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κύρια πρόκληση για την ταυτοποίηση ενός παλαιοχριστιανικού μοναστηριού παρουσιάζεται από το ασαφές αρχαιολογικό τους πλαίσιο. Ο δομικός χαρακτήρας του παλαιοχριστιανικού μοναστηριού δεν μπορεί να καθοριστεί και η έλλειψη ευρέος φάσματος αρχαιολογικών αποτελεσμάτων μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Λέξεις-κλειδιά: Θράκη, κοινοβιακός μοναχισμός, αναχωρητικός μοναχισμός, καθολικό, αρχαιολογική ταυτοποίηση, πρώιμος χριστιανισμός, πρώιμος μοναχισμός, ύστερη αρχαιότητα
Abstract: The identification of monastic structures in Thrace is closely related to their presumed coenobitic character. The main issue in recognizing a monastery within the archaeological process is generated by the lack of a clear spatial scheme of the Early Christian cloisters. This is why some structural elements of the large eastern complexes are being translated into standard landmarks of the monastery core, namely: the enclosed character of the monastic space; the chain disposition of the cell-dwellings and the binding presence of a katholikon. A particularly important role in the series of buildings take the ones for communal activities, i.e. a kitchen or refectory. Archaeological research has not encountered such spatial program within the diocese of Thrace. The lack of explicit coenobitic complexes predetermines the uncertainties related to the identification of the early monastic sites. Not all the sites can be chronologically specified correctly, and yet the lack of evidence for monastic organization in Thrace before the middle of fifth century is quite notable. This could be due to the imperfection of the archaeological method, but possibly must be related to the full institutionalization of monasticism by the Church after the Fourth ecumenical council of 451. We should point out that all sites in Thrace which can be assigned monastic emerge after this date. All examined sites bring us to the conclusion that the main challenge for the identification of an Early Christian monastery is presented by their unclear archaeological context. A structural character of the Early Christian monastery cannot be laid down and the lack of wide-range of archaeological results can bring incorrect conclusions.
Key words: Early Christianity, Early Monasticism, Late Antiquity, Thrace, coenobitic, anchoretic, katholikon, archaeological identification
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου