Περίληψη / Summary
Dimova Stoyanka, Ο τάφος της Ματθαίϊσας Καντακουζηνής στην «Παλαιά Μητρόπολη»
Μια επιβλητική μεσαιωνική ταφική εγκατάσταση – ένα αρκοσόλιο – εξακολουθεί να προεξέχει στο εσωτερικό του ναού της βασιλικής της Αγίας Σοφίας (Παλαιά Μητρόπολη) στην πόλη της Μεσημβρίας, παρόλο που το άνω τμήμα του είναι μερικώς κατεστραμμένο. Πρόκειται για τάφο και όχι για κενοτάφιο, όπως δείχνει το μέγεθός του, ο οποίος προστέθηκε στην εκκλησία σε μεταγενέστερο στάδιο. Ο τάφος είχε υποστεί ζημιά κατά το άνοιγμά του το 1827. Σύμφωνα με το σωζόμενο επιγραφικό μνημείο – την επιγραφή, το αρκοσολίου ανήκε στη Ματθάισα Καντακουζηνή Παλαιολογίνα, που τάφηκε εκεί το 1441. Στην μπροστινή πλευρά της επιτύμβιας πλάκας υπάρχει ένα μονόγραμμα «Παλαιολόγος». Η πίσω πλευρά και η καμάρα του θόλου της κόγχης ήταν καλυμμένες με τοιχογραφίες. Στο «Άλμπουμ των Sayger και Desarnod» (1830) μπορεί κανείς να δει ακόμα μια χαρακτική του αρκοσολίου με την επιτύμβια πλάκα του ακόμα άθικτη. Μέσω της μεγέθυνσης των χαρακτικών με υπολογιστή, μπόρεσα να διαβάσω 6 μονογράμματα (το έβδομο είχε καταστραφεί). Ένα από αυτά ήταν σκαλισμένο στην πρόσοψη του σωζόμενου λίθου κλειδιού (της καμάρας) – ένα τεχνούργημα που δεν σχετίζεται με τη Ματθάισα Καντακουζηνή και που δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί ακόμη (εκτίθεται στο Μουσείο Αρχαίου Νεσέμπαρ). Η συντομογραφία του ονόματος είναι γραμμένη πάνω του – Ματθάισα. Τα άλλα 5 μονογράμματα είναι: «Καντακουζίνη» / «Καντακουζίνης» ? και «Καντακουζίνης» (αριστερά); «Παλαιολόγος», «Παλαιολογίνα» και «Παλαιολόγος» (δεξιά). Η Ματθάισα Καντακουζηνή Παλαιολογίνα έζησε και πέθανε στη Μεσέμβρια, όταν κυβερνήτης της πόλης ήταν ο δεσπότης Δημήτριος Παλαιολόγος (1440 – 1443) και, ως συγγενής του, τάφηκε σε ένα επιβλητικό αψιδωτό τάφο στην έδρα της Επισκοπής. Αυτό αποτελεί μαρτυρία της υψηλής κοινωνικής της θέσης και της αριστοκρατικής της καταγωγής από δύο βασιλικές οικογένειες – τους Καντακουζηνούς και τους Παλαιολόγους. Το όνομα « Ματθάισα» είναι μοναστικό, ενώ το κοσμικό της όνομα ήταν πιθανώς Μαρία. Δεν μπόρεσα να βρω σε ποιο μοναστήρι της Μεσημβρίας ή αλλού ήταν μοναχή, λόγω έλλειψης πληροφοριών σχετικά με το θέμα αυτό. Η έρευνά μου στο Ίδρυμα Μεσαιωνικής Γενεαλογίας, Βυζάντιο 1261 – 1453, με οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η Ματθάισα Καντακουζηνή Παλαιολογίνα καταγόταν από την οικογένεια του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού (1347 - 1354). Πιθανότατα ήταν δισέγγονή του και κόρη του Θεόδωρου Καντακουζηνού. Παντρεύτηκε ένα άγνωστο μέλος της δυναστείας και μετά το θάνατό της εκάρη μοναχή. Βρήκε το τέλος της στη γραφική πόλη της Μεσημβρίας, όπου μέχρι και σήμερα ο τάφος της θυμίζει την ίδια και το παρελθόν μεγαλείο της πόλης.
Abstract: An imposing medieval funeral facility – an arcosolium (burial niche) still protrudes inside the naos of Hagia Sophia basilica (The Old Bishopric) in the town of Nessebar, even though partly ruined on its upper part. It is a grave, not a cenotaph, as its size shows, which was added to the church at a later stage. The grave had been compromised during its opening in 1827. According to the preserved epigraphic monument – the gravestone, the arcosolium belonged to Matheissa Kantakouzene Palaiologina, buried there in 1441. On the front side of the gravestone there is a monogram “Palaiologos”. The back side and the vault arch of the niche were covered with murals. In the “Album of Sayger and Desarnod” (1830) one can still see an engraving of the arcosolium with its gravestone still intact. Through computer magnification of the engravings I was able to read 6 monograms (the seventh was destroyed). One of them was sculptured on the face on the preserved key stone – an artifact that is not connected to Matheissa Kantakouzene and that has not been deciphered yet (exhibited at Ancient Nessebar Museum). The shorten version of the name is written on it – Matheissa. The other 5 monograms are: “Kantakuzina” / “Kantakuzinos” ? and “Kantakuzinos” (left); “Paleologos”, “Paleologina” and “Paleologos” (right). Matheissa Kantakouzene Palaiologina lived and died in Mesemvria, when governor of the town was despot Demetrius Palaiologos (1440 – 1443) and as his relative she was buried in a imposing arcosolium at the Bishopric seat. This is a testimony to her high social status and her aristocratic lineage from 2 royal families – Kantakouzenos and Palaiologos. The name “Matheissa” is a monastic one, while her worldly name was probably Maria. I could not find out what Mesemvrian or other monastery she was a nun in, because of the lack of any information on that matter. My research in Foundation for Medieval Genealogy, Byzantium 1261 – 1453 led me to the conclusion that Matheissa Kantakouzene Palaiologina descended from the family of emperor John VI Kantakouzenos (1347 - 1354). Most likely she was her great-great-granddaughter and daughter of Theodore Kantakouzenos. She was married to an unknown member of the dynasty and after his death she took a monastic vow. She found her end at the picturesque town of Mesemvria, where still to this day her gravestone reminds of her and of the town’s past greatness.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου