 |
| Διδυμότειχο. Ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αθανασίου |
Δίπλα στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας του αγίου Αθανασίου, στο κάστρο του Διδυμοτείχου, σώζονται τα κτιριακά κατάλοιπα μάλλον σημαντικού μοναστηριακού συγκροτήματος: επίμηκες ταφικό παρεκκλήσι, στενή αυλή, πιθώνας και δύο δεξαμενές.
Το παρεκκλήσι είναι παράλληλο προς τον ναό του Αγίου Αθανασίου (1834) και ο νότιος τοίχος του παρεκκλησίου κατά ένα μέρος βρίσκεται κάτω από τον βόρειο τοίχο του μεταβυζαντινού ναού.
Το παρεκκλήσι είναι επίμηκες κτίσμα, μήκους τουλάχιστον 17μ., πλάτους 2,06μ. στο εσωτερικό και με υπολογιζόμενο ύψος 4μ. περίπου, με τοίχους οι οποίοι εδράζονται πάνω στον βράχο ή το κάτω μέρος των οποίων διαμορφώνεται στον βράχο. Ο χώρος καλυπτόταν από λιθόκτιστη καμάρα με ενισχυτικά σφενδόνια, ενώ το ανατολικό άκρο διαμορφωνόταν σχεδόν τετράγωνος χώρος με αψίδα στην ανατολική πλευρά, που καλυπτόταν με σφαιρικό θόλο (ή φουρνικό, χωρίς να αποκλείεται χαμηλός τρουλίσκος) επί συνεπτυγμένων καμαρών και σφαιρικών τριγώνων. Εσωτερικά στους μακρούς τοίχους διαμορφώνονταν αψιδώματα με λαξευτούς τάφους. Στο μέσον του εσωτερικού διαμορφώθηκαν δύο υπόγειοι καμαροσκέπαστοι θάλαμοι εν μέρει λαξευμένοι στον βράχο και εν μέρει πλινθόκτιστοι.
Εξωτερικά, στον βόρειο τοίχο, διαμορφώνονται κόγχες και αψιδώματα με λιθόκτιστα πλαίσια, τεταρτοσφαίρια και τόξα. Η τοιχοποιία είναι με καλοδουλεμένους λίθους σε οριζόντιες στρώσεις και ζώνες πλίνθων με την αμελή τεχνική της κρυμμένης πλίνθου. Η μορφή της τοιχοποιίας και η διαμόρφωση των τοίχων βρίσκει τα ανάλογά της σε υστεροβυζαντινά κτίσματα της Κωνσταντινούπολης, της Θράκης και της Μεσημβρίας, κυρίως του α΄ μισού του 14ου αιώνα.
Το κτίριο μπορεί να χρονολογηθεί στην τρίτη δεκαετία του 14ου αιώνος. Μάλλον δεν ήταν ένα ανεξάρτητο παρεκκλήσι. Φαίνεται πιθανό ότι πρόκειται για παρεκκλήσι ενός σχετικά μεγάλου ναού ή για τη βόρεια στοά περιστώου που περιέβαλλε έναν τέτοιο ναό. Η λειτουργία του παρεκκλησίου ήταν αποκλειστικά κοιμητηριακή ή και κοιμητηριακή μαζί με κάποιαν άλλη.
Η ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε εδώ έδωσε πλήθος σπαραγμάτων τοιχογραφιών, τα οποία, μαζί με τις παραστάσεις που σώθηκαν στους τοίχους δίνουν μία αμυδρή εικόνα της τέχνης αλλά και της ιστορίας της διακοσμήσεως του μνημείου. Φαίνεται ότι το παρεκκλήσι ιστορήθηκε σχεδόν αμέσως μετά την ανέγερσή του από συνεργείο υψηλών αξιώσεων, ίσως πρωτευουσιάνικο. Ξεχωρίζουν ένα μέρος από το κεφάλι παράστασης Χριστού και το κάτω μέρος από ένθρονη φτερωτή μορφή. Στο ανατολικό άκρο του βόρειου τοίχου σώθηκαν υπολείμματα μορφών, που μπορούν να χρονολογηθούν στις δεκαετίες γύρω στο 1600.
Στη βόρεια πλευρά του παρεκκλησίου άνοιγμα επικοινωνίας οδηγούσε σε μικρή, περίπου τραπεζιόσχημη αυλή, στη βόρεια πλευρά της οποίας (απέναντι από το παρεκκλήσι δηλαδή) υπήρχαν τρεις λαξευμένοι στον βράχο υπόγειοι χώροι, οι οποίοι κατά πάσαν πιθανότητα όριζαν το προς βορράν όριο της μονής. Ο δυτικός χώρος είναι ένας μεγάλος πιθώνας – ο μεγαλύτερος από όσους έχουν βρεθεί μέχρι τώρα στο κάστρο- Μετρά 8,80x5,75/6,05μ. Έχει δύο πεσσούς, επίσης λαξευμένους στον βράχο και διέθετε 34 λαξευμένες στον βράχο υποδοχές για πιθάρια. Στα δεξιά του εισερχομένου σώζεται λαξευμένο στον βράχο το μονόγραμμα των Παλαιολόγων.
Οι άλλοι δύο χώροι είναι ό,τι απέμεινε από δύο μάλλον μεγάλες και σίγουρα βαθιές δεξαμενές. Τη μία από αυτές η τοπική παράδοση συνέδεσε με τον περιορισμό στο Διδυμότειχο του βασιλιά της Σουηδίας Καρόλου (1697-1718), ο οποίος μετά την ήττα του από τον τσάρο Μέγα Πέτρο στη μάχη της Πολτάβας (1709), ζήτησε καταφύγιο (1712) στην Οθωμανική αυτοκρατορία.
Στον τοίχο του παρεκκλησίου εξωτερικά βλέπει κανείς πάμπολλα χαράγματα, μάλλον μεταβυζαντινής περιόδου: σχηματοποιημένα δένδρα, πλοία, γυναικεία αιδοία κλπ. Πρόκειται για επικλήσεις ευκαρπίας, εύπλοιας, ευγονίας χριστιανών αλλά και μουσουλμάνων.
Είναι σχεδόν αδύνατον να συνδέσουμε το μοναστήρι με κάποιο από τα αναφερόμενα στις υστεροβυζαντινές πηγές μοναστηριακά ιδρύματα του Διδυμοτείχου.
Βιβλιογραφία
• Ousterhout R. – Γουρίδης Α., «Ένα βυζαντινό κτίριο δίπλα στον Άγιο Αθανάσιο Διδυμοτείχου», ΑΕΜΘ 5 (1991), σ. 515-525.
• Γουρίδης Α., Διδυμότειχο, μία άγνωστη πρωτεύουσα, σ. 71-75. Κομοτηνή 2006
 |
| Διδυμότειχο, ναός Αγίου Αθανασίου. Ο χώρος των ανασκαφών βόρεια του ναού |
 |
| Διδυμότειχο, Παρεκκλήσιο του Αγίου Αθανασίου. Αρχαιολογικό σχέδιο που δείχνει το παρεκκλήσι στα νότια, την αποθήκη και τις δεξαμενές στα βόρεια (σχέδιο της Anne Marshall) |
 |
| Ιησούς Χριστός. Σπάραγμα τοιχογραφίας |
 |
| Σπάραγμα τοιχογραφικού διάκοσμου |
 |
| Διδυμότειχο, παρεκκλήσιο Αγίου Αθανασίου. Υπόγειες ταφικές κρύπτες |
 |
| Παναγία η Διδυμοτείχισσα (14ος αι.) |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου