Περίληψη / Zussamenfassung
Το βυζαντινό οδικό σύστημα στην Ανατολική Θράκη: μερικές παρατηρήσεις
Η Ανατολική Θράκη, ουσιαστικά η περιοχή της σημερινής ευρωπαϊκής Τουρκίας, ως άμεση ενδοχώρα της βυζαντινής αυτοκρατορικής πρωτεύουσας Κωνσταντινούπολης, αποτελεί ένα από τα ιστορικά σημαντικότερα τοπία ολόκληρης της ανατολικής Μεσογείου. Παρά ταύτα, η περιοχή αυτή έχει ερευνηθεί ελάχιστα από ιστορικογεωγραφική άποψη μέχρι σήμερα- αν και υπάρχουν διάφορες μελέτες για τοπία μικρής κλίμακας, όπως η περιοχή του Βοσπόρου, τα όρη Γάνος ή η θρακική Χερσόνησος, ή για μεμονωμένες οικιστικές θέσεις, όπως για παράδειγμα η Βιζύη, το Ευδήμιο ή το Εύδομον, η Ηράκλεια και το Γιαρεμβάζ, μια συνολική περιγραφή της Ανατολικής Θράκης αποτελούσε μέχρι πρόσφατα επιστημονικό ζητούμενο.
Αυτή η γενική παρατήρηση μπορεί να εφαρμοστεί και στο οδικό σύστημα της περιοχής. Είναι από καιρό γνωστό ότι το τοπίο διασχίζεται και αναπτύσσεται από τρεις υπερτοπικές συνδέσεις από τους ρωμαϊκούς χρόνους,
1. Από τις απολήξεις του δρόμου που, ξεκινώντας από το Βελιγράδι, οδηγούσε κατά μήκος του Δούναβη μέχρι τη συμβολή του με τη Μαύρη Θάλασσα και στη συνέχεια με νότια κατεύθυνση λίγο πολύ παράλληλη προς την ακτή προς το Βόσπορο,
2. Η στρατιωτική οδός (via militaris) ή Via Traiana, η οποία, επίσης με αφετηρία το Βελιγράδι, διέσχιζε την κεντρική Ανατολική Θράκη από την Αδριανούπολη και οδηγούσε μέσω της Αρκαδούπολης, της Δρυζιπάρας και του Τζουρούλον στην ακτή της Προποντίδας, και
3. Η Via Egnatia, η οποία, ως σημαντικός άξονας δυτικά-ανατολικά, διέσχιζε τη βαλκανική χερσόνησο από το Δυρράχιο της Αδριατικής μέσω της Θεσσαλονίκης στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά ακόμη και η πορεία αυτών των σημαντικών δρόμων μεγάλων αποστάσεων είναι μόνο κατά προσέγγιση γνωστή για μεγάλα τμήματα, με υποθέσεις που συχνά αντικαθιστούν την αξιόπιστη πραγματική γνώση. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για την πορεία και τις συνδέσεις των πολυάριθμων παράλληλων και διασταυρούμενων δρόμων.
Με βάση διάφορες επιτόπιες εξορμήσεις και εντατική ανάγνωση πηγών, κατά προτίμηση οδοιπορικών, ιστορικών και ταξιδιωτικών περιγραμμάτων στην ελληνική, λατινική και δυτική καθομιλουμένη γλώσσα, η διάλεξη στοχεύει στην παρουσίαση ενός μοντέλου που λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες της βυζαντινής περιόδου και μπορεί να θεωρηθεί ως βάση για περαιτέρω έρευνα.
Das byzantinische Straßensystem in Ostthrakien: einige Anmerkungen
Ostthrakien, im wesentlichen das Gebiet der heutigen europaischen Türkei, gehört als das direkte Hinterland der byzantinischen Reichshauptstadt Konstantinupolis zu den historisch bedeutungsvollsten Landschaften im gesamten östlichen Mittelmeerraum. Ungeachtet dessen ist die Region unter historisch-geographischen Gesichtspunkten bis auf den heutigen Tag nur wenig erforscht; zwar existieren verschiedene Studien zu kleinräumigen Landschaften, etwa der Bosporos-Region, dem Ganos-Gebirge oder der thrakischen Chersonesos, oder auch zu einzelnen Siedlungsplatzen, beispielsweise zu Bizye, zu Eudemion oder dem Hebdomon, zu Herakleia und Yaremburgaz, eine Gesamtdarstellung über das östliche Thrakien aber war bis in die jüngste Zeit hinein ein wissenschaftliches Desideratum.
Diese generelle Feststellung laßt sich auch auf das Straßensystem der Region Übertragen. So ist seit langem bekannt, daß die Landschaft seit der Römerzeit von drei Überregionalen Verbindungen durchquert und erschlossen wurde, 1. von den Auslaufern jener Straße, die, von Belgrad ausgehend, entlang der Don au bis zu deren Einmündung in das Schwarze Meer führte, um dann in südlicher Richtung mehr oder weniger parallel zur Küste bis an den Bosporos zu gelangen, 2. von der Heerstraße (via militaris) oder Via Traiana, die, gleichfalls in Belgrad ihren Anfang nehmend, von Adrianupolis aus das zentrale Ostthrakien erschloß, um über Arkadiupolis, Druzipara und Tzurulon an die Küste der Propontis zu führen, und 3. von der Via Egnatia, die als die bedeutende West-Ost-Achse die Balkanhalbinsel von Dyrrachion an der Adria über Thessalonike bis nach Konstantinupolis durchquerte. Aber selbst der Verlauf dieser großen Fernstraßen ist in weiten Strecken nur ungefähr bekannt, vielfach ersetzen Hypothesen gesichertes Faktenwissen. Mehr noch trifft dies auf den Verlauf und die Anschlüsse der zahlreichen Parallel- und Querverbindungen zu.
Der Vortrag mochte auf der Basis verschiedener Geländebereisungen und intensiver Quellenlektüre, vorzugsweise von Itinerarien, Geschichtsschreibern und Reisebeschreibungen griechischer, lateinischer und westlicher volkssprachlicher Zunge, ein Modell präsentieren, daß den Gegebenheiten der byzantinischen Zeit Rechnung tragt und als Grundlage für weitere Forschungen angesehen werden kann.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου