Περίληψη / Summary
Το θέμα της παρούσας εργασίας είναι μια μοναδική παλαιολόγεια αμφιπρόσωπη εικόνα με περιμετρικές εικόνες δεσποτικών εορτών (NMH, Inv. No. 29049). Στο κέντρο της εικόνας υπήρχε ενσωματωμένη μια μικρή, ένθετη, εικόνα που σήμερα λείπει. Η ενσωμάτωση μιας μικρής παλαιότερης εικόνας σε μια μεγαλύτερη είναι μια πολύ σπάνια πρακτική, η οποία εμφανίστηκε μετά τον 13ο αιώνα- τρία τέτοια παραδείγματα προέρχονται από τη Θεσσαλονίκη. Η εικόνα που λείπει από την ένθετη εικόνα πιθανότατα απεικόνιζε μια εικόνα σχετική με την ενσάρκωση του Χριστού, πιθανόν μια εικόνα του Χριστού ή της Παναγίας.
Μόνο τρία παραδείγματα αμφιπρόσωπων εικόνων λιτανείας με σκηνές εορτών είναι γνωστά στη βυζαντινή τέχνη: Παναγία Οδηγήτρια και Ευαγγελισμός – Σκηνές από τον πασχαλινό κύκλο (αρχές του 13ου αι. από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Μελένικο) • Παναγία Παυσολύπη και δέκα σκηνές από το Δωδεκάορτο – Σταύρωση και Προφήτες (δεύτερο μισό του 14ου αι., Κωνσταντινούπολη, εκκλησία Αγίας Τριάδας, Χάλκη) • Παναγία Οδηγήτρια και Δωδεκαόρτιο - Ετοιμασία (δεύτερο μισό του 14ου αι., ΒΧΜ, Αθήνα).
Στην εικόνα απεικονίζονται δώδεκα σκηνές, αλλά δεν είναι ακριβώς Δωδεκάορτο, διότι αντί της Πεντηκοστής απεικονίζεται η Αποκαθήλωση.
Είναι συνέπεια της χρήσης αυτής της εικόνας κατά τη διάρκεια της λιτανευτικής πομπής της Μεγάλης Παρασκευής. Ο Ευαγγελισμός διαιρείται εκατέρωθεν της ένθετης εικόνας που λείπει: ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στη δεξιά πλευρά, η Παναγία στην αριστερή. Στην άλλη πλευρά ο Χριστός Παντοκράτορας, πλαισιωμένος από τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ, παριστάνεται κρατώντας ένα ανοιχτό Ευαγγέλιο με επιγραφή στα ελληνικά από το Ιω. 8:12. Η επιγραφή έχει πολλά γραμματικά λάθη, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο συγγραφέας μάλλον δεν ήταν Έλληνας. Η προέλευση της εικόνας είναι άγνωστη, αλλά πιθανότατα προέρχεται από τη Μεσημβρία ή το Μελένικο ή από αλλού. Σε κάθε περίπτωση, ο ζωγράφος συνδέεται με τις εικονογραφικές και τεχνοτροπικές παραδόσεις του 13ου-14ου αιώνα της λεγόμενης μακεδονικής σχολής. Η μελέτη αυτή καταλήγει ότι η εικόνα χρονολογείται στη δεκαετία 1360-70. Η εικόνα αυτή είναι ένα καλό παράδειγμα της ύστερης Παλαιολόγειας τέχνης, που διακρίνεται κυρίως για την εκλεπτυσμένη σύνθεσή της, τα εξατομικευμένα και συναισθηματικά πρόσωπα και τα φωτεινά και λαμπερά χρώματα που, σε συνδυασμό με το χρυσό φόντο, αφήνουν μια εντύπωση τελετουργίας.
The topic of this paper is a unique Palaiologan two-sided icon with feast scenes (NMH, Inv. No. 29049). A small inset icon which is now missing was incorporated in the centre of the icon. The incorporation of a small earlier icon in a bigger one is a very rare practice, which occurred after the 13th century; three such examples are from Salonika. The missing inset icon probably depicted an image related to Christ’s Incarnation as Holy Virgin or as Christ. Only three examples of two-sided processional icons with feast scenes are known in Byzantine art: Holy Virgin Odegheria, and Annunciation – Scenes from the Paschal cycle (beginning of 13th C. from St Nicholas Church in Melnik); Holy Virgin Pafsolypi and ten scenes from the Dodekaortion – Crucifixion and Prophets (second half of 14th C.; Constantinople, Holy Trinity Church, Chalki); Holy Virgin Odegheria and Dodekaortion – Chetoimasia (second half of 14th C., BXM, Athens). Twelve scenes are represented on the icon, but it is not exactly the Dodekaortion, because the Descent from the Cross was depicted instead of the Pentecost. It is a consequence of the use of this icon during the Liturgical procession on Good Friday. The Annunciation is divided across either side of the missing inset icon – Archangel Gabriel on the right side, the Holy Virgin on the left. On the other side Christ Pantokrator, flanked by the archangels Michael and Gabriel, is represented half-length, holding an open Gospel with an inscription in Greek from John 8:12. The inscription has many grammatical mistakes, which suggests that the author was probably not Greek. The provenance of the icon is unknown, but it is possibly from Nessebar or Melnik or elsewhere. In any case, the painter is connected to the 13th-14th century iconographic and stylistic traditions of the so-called Macedonian school. And according to this paper the icon dates to the 1360s-70s. This icon is a good example of Late Palaiologan art, notable especially for its sophisticated composition, individualized and emotional personages and its light and bright colours which, in combination with the gold background, create a ceremonial effect.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου