Περίληψη / Summary
Σε μια κεντρική, πολυσύχναστη περιοχή του οχυρωμένου οικισμού του Διδυμοτείχου, κοντά στην κεντρική πύλη του Κάστρου, ανασκάφηκε ένα κτήριο με εξωτερικές διαστάσεις 9,60x5,30 μ. Στο εσωτερικό του, στους μακρύτερους τοίχους διαμορφώθηκαν τρεις κόγχες. Ο ακρογωνιαίος λίθος των τόξων αυτών των κόγχων υπολογίζεται ότι βρισκόταν σε ύψος περίπου 1,90 μ. πάνω από τον βράχο, πάνω στον οποίο θεμελιώθηκε το κτίριο. Εικάζεται ότι υπήρχε μια είσοδος στη νότια πλευρά του κτιρίου- το δάπεδο διαμορφώθηκε πάνω στον βράχο, ο οποίος ήταν χονδροειδώς επεξεργασμένος, αν και όχι σε όλο το εσωτερικό (ένα μέρος του είχε παραμείνει αδιαμόρφωτο)- ένα πηγάδι είχε σκαφτεί στον βράχο κάτω από τον δυτικό τοίχο και δύο τάφοι είχαν σκαφτεί κάτω από την κεντρική και τη δυτική κόγχη στη βόρεια πλευρά, βρέθηκε επίσης μια κυκλική τομή (που ίσως προοριζόταν για την υποδοχή ενός πίθου), μια πλίνθινη κατασκευή (που πιθανώς προοριζόταν για αποθηκευτικούς σκοπούς) και ένας ρηχός τάφος που σκάφτηκε σε λοξή γωνία στη νοτιοανατολική γωνία του κτιρίου.
Το κτίριο που δημοσιεύθηκε εδώ εικάζεται ότι ήταν διώροφος ναός - το καθολικό ενός [μοναστηριού] και πιθανώς το μοναδικό του κτίριο, και το ισόγειο προοριζόταν να εξασφαλίζει την παροχή νερού, να λειτουργεί ως αποθηκευτικός χώρος και, τέλος, ως χώρος ταφής των λίγων μοναχών: γύρω από τον ναό είχαν επίσης σκαφτεί τάφοι. Παραδείγματα διώροφων εκκλησιών είναι γνωστά τόσο στη μεσοβυζαντινή όσο και στην υστεροβυζαντινή αρχιτεκτονική- η περίπτωση του Διδυμοτείχου διαφέρει από αυτές λόγω της -υποτιθέμενης- πολλαπλότητας των χρήσεων.
Υπολογίζεται ότι το κτίριο θα έφτανε σε ύψος τα 8 μέτρα, ενώ θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι είχε γεμίσει με μπάζα στη βόρεια πλευρά σε βάθος 0,50 μ., το πολύ 1,00 μ..
Δεν έχει βρεθεί αψίδα ιερού- δεν αποκλείεται να σχηματίστηκε στο πάχος του ανατολικού τοίχου ή να προεξέχει ελάχιστα από αυτόν- δεν αποκλείεται επίσης να μην υπήρχε αψίδα στο ισόγειο, αλλά να σχηματίστηκε στον επάνω όροφο σε [προεξοχή]. Οι ασαφείς μορφολογικές και ανασκαφικές ενδείξεις δεν αποκλείουν μια χρονολόγηση στην ύστερη βυζαντινή περίοδο.
Τα θραύσματα τοιχογραφιών που έχουν βρεθεί χρονολογούνται στην εικοσαετία μεταξύ 1310 και 1330 και υποδεικνύουν ένα εργαστήριο με κάποιες αξιώσεις (η ακριβής προέλευσή του δεν μπορεί να προσδιοριστεί), το οποίο ακολουθούσε τις σύγχρονες τάσεις της κωνσταντινουπολίτικης ζωγραφικής. Συνεπώς, μπορεί να υποτεθεί μια χρονολόγηση του κτιρίου στις τρεις πρώτες δεκαετίες του 14ου αιώνα. Η εκκλησία αυτή χτίστηκε από μια επαρχιακή, τοπική ομάδα χωρίς αξιώσεις: όλα τα στοιχεία υποδηλώνουν φτωχή κατασκευή.
Εξαίρεση σε αυτή την εικόνα του μοναστηριού αποτελεί ο ζωγραφικός διάκοσμος.
Κάποια στιγμή, ίσως τον 18ο αι., η εκκλησία κατεδαφίστηκε και το πηγάδι γέμισε με μπάζα, ενώ στη θέση αυτή ανεγέρθηκαν σπίτια που καταστράφηκαν ολοσχερώς από πυρκαγιά κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα.
Με βάση αναφορές σε μεταβυζαντινές και κυρίως σύγχρονες πηγές, οι συγγραφείς διαπίστωσαν αν δεν επρόκειτο για ένα είδος «[μοναστηριού]», με μορφή και λειτουργία που δεν υπόκεινταν στους καθιερωμένους κανόνες του μοναχισμού (δεν εννοούμε το γνωστό ιδιόρρυθμο σύστημα): ένα είδος «ιδρύματος» στο οποίο ένας ή δύο μοναχοί μπορούσαν να αποσυρθούν -εντός της πόλης- χωρίς η ασκητική τους εργασία να απαιτεί την ίδρυση μοναστηριού, με την έννοια που δίνει στον όρο αυτό η επίσημη εκκλησία.
Papatheophanous-Tsouri E. – Tsouris K., A Palaeologan "Monydrio" in the Kastro at Didymoteichon
In a central, busy area of the fortified settlement of Didymoteicho, near the main gate to the Kastro, a building has been excavated with exterior dimensions of 9.60x5.30 m. On the inside, three niches were formed in the longer walls. The keystone of the arches of these niches is reckoned to have been at a height of c.1.90 m. above the bedrock, on which the building was founded. It is conjectured that there was an entrance in the south side of the building; the floor was formed on the bedrock, which was roughly dressed, though not over the entire interior (part of it was left unmodified); a well was dug into the rock below the west wall, and two tombs were dug beneath the central and west niches on the north side; a circular cutting was also found (perhaps intended to receive a pithos), a brick structure (possibly intended for storage purposes), and a shallow tomb dug at an oblique angle to the south-east corner of the building.
The building here published is conjectured to have been a two-storey-church - the katholikon of a [monydrio] and possibly its only building, and the ground floor was intended to secure the water-supply, and act as storage space and, finally, as the burial place of the few monks: tombs were also dug around the church. Examples of two-storey churches are known in both middle Byz- antine and late Byzantine architecture; the case of Didymoteicho differs from these on account of the —conjectured- multiplicity of uses. It is reckoned that the building will have reached a height of 8 metres, and is thought virtually certain that it was filled with rubble on the north side to a depth of 0.50 m, at the most 1.00 m.
No sanctuary apse has been found; it is not impossible that it was formed in the thickness of the east wall, or that it projected only slightly from this wall; it is also not impossible that there was no apse on the ground floor, but that one was formed on the upper floor on a [projection]. Vague morphological and excavational indications do not preclude a dating in the late Byzantine period. The fragments of wall-paintings that have been found are dated to the twenty years be- tween 1310 and 1330, and point to a workshop of some pretensions (its precise origin cannot be determined), which followed the contemporary trends of Constantinopolitan painting. A date for the building in the first three decades of the 14th cent, may therefore be conjectured. This church was built by a provincial, local team with no pretensions: all the elements point to poverty. The exception to this picture of the monastery is the painting.
At some time, perhaps in the 18th cent., the church was demolished and the well filled with rubble, and houses were erected on the site which were completely destroyed by fire during last century.
On the basis of references in the post-Byzantine, and mainly modern sourches, the authors wonder whether this was not a kind of ‘[monydrio]’, with a form and function that were not subject to the established rules of monasticism (we do not mean the wellknown idiorrhythmic system): a kind of ‘foundation’ to which one or two monks could withdraw -within the city— without their askesis requiring the foundation of a monastery, in the sense given this term by the official church.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου