Περίληψη / Summary
Στον αρχαιολογικό χώρο της Τραϊανούπολης βρίσκονται τα ερείπια μιας μικρής βυζαντινής εκκλησίας, εξωτερικών διαστάσεων 11,25x 6,15 μ. (εικ. 1-4). Στο νάρθηκα τέσσερις γωνιακοί πεσσίσκοι σχημάτιζαν δύο αψίδες, μία στο βόρειο και μία στο νότιο τοίχο, ενώ το κεντρικό τμήμα ήταν στεγασμένο με θόλο κατά μήκος του διαμήκους άξονα του ναού. Στον ναό, δύο πεσσοί σε απόσταση 1 μ. από τον ανατολικό τοίχο και δύο γωνιακοί πεσσοί στη δυτική πλευρά, σχημάτιζαν τρεις συμπιεσμένες καμάρες στη δυτική, βόρεια και νότια πλευρά. Οι δύο πυλώνες στο ανατολικό τμήμα του ναού ορίζουν τη θέση του ιερού, το οποίο είχε μήκος 1,80 μ., χωρίς να υπολογίζεται η καμπυλότητα της αψίδας, εσωτερικά και εξωτερικά. Στον βόρειο τοίχο σχηματίζεται μια τυφλή στοά και μία σώζεται στον νότιο. Η μοναδική τυφλή αψίδα που σώζεται σε όλο της το ύψος (2,55 μ.) βρίσκεται στη νότια πλευρά (εικ. 3 και 6). Διαθέτει τόξο με λίθινους θολίτες, ενώ το τύμπανο είναι από χονδροειδώς επεξεργασμένους λίθους. Το τυφλό τόξο είναι σε κακή κατάσταση και η αρχική του μορφή είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, δεδομένου ότι οι θολίτες έχουν συρρικνωθεί και στις τρεις διαστάσεις και ορισμένοι έχουν πέσει. Τα ερείπια εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά με μεσοβυζαντινά και υστεροβυζαντινά μνημεία στην Κωνσταντινούπολη, τη Μακεδονία, τη Θράκη, τη Βουλγαρία, τη Βιθυνία και τη Χίο. Κατά την Υστεροβυζαντινή περίοδο, σχετικά στενές τυφλές στοές στις μακρές πλευρές αντιστοιχούσαν στην οργάνωση του εσωτερικού και αποκτούσαν διακοσμητικό ρόλο, όπως φαίνεται να συμβαίνει στην εκκλησία της Τραϊανούπολης. Η λίθινη αψίδα και το αδιακόσμητο τύμπανό της συνδέουν το ερείπιο με μια ομάδα εκκλησιών στη Θράκη. Το λιτό τύμπανο και οι στοές χωρίς βαθμιδωτά πλαίσια και τόξα συνδέουν το μνημείο με εκκλησίες της Μεσημβρίας, του Τυρνόβου και της Βιθυνίας. Η εκκλησία κατασκευάστηκε από τοπικό εργαστήριο, επηρεασμένο άμεσα ή έμμεσα από την αρχιτεκτονική της πρωτεύουσας. Μια χρονολόγηση εντός της ευρύτερης περιόδου από τον δωδέκατο έως τον δέκατο τέταρτο αιώνα φαίνεται βέβαιη, ενώ συγκεκριμένα κυρίαρχα χαρακτηριστικά επιτρέπουν τον περιορισμό της χρονολόγησης στον δέκατο τρίτο ή στον δέκατο τέταρτο αιώνα. Μεμονωμένα στοιχεία δείχνουν ότι η εκκλησία είναι ίσως έργο του πρώτου μισού του δέκατου τέταρτου αιώνα. Αυτή η τελευταία χρονολογία, αν είναι σωστή, υποδηλώνει ότι η καταστροφή της Τραϊανούπολης από τους Βούλγαρους το 1206 δεν ήταν ολοκληρωτική, αλλά οδήγησε σε μια σταδιακή και μη αναστρέψιμη παρακμή της πόλης και στην τελική της έκλειψη μετά τα μέσα του 14ου αιώνα. Η σύγχρονη ιστορική έρευνα έχει καταλήξει σε ανάλογα συμπεράσματα για την τύχη της πόλης.
Tsouris Constantinos, A Late Byzantine Church in Trajanoupolis
In the archaeological site of Trajanoupolis are the ruins of a small Byzantine church, of external dimensions 11.25X 6.15 m. (Figs 1-4). In the narthex four corner piers in the narthex formed two apses, one on the north wall and one on the south, while the central part was roofed by a vault along the longitudinal axis of the church. In the naos, two piers at a distance of 1 m. from the east wall and two corner piers on the west side, formed three compressed arches on the west, north and south sides. The two piers in the east part of the church define the position of the sanctuary, which was 1.80 m. long, excluding the curvature of the apse, inside and outside. A blind arcade formed in the north wall and only one survives in the south. The sole blind arch preserved for its entire height (2.55 m.) is on the south side (Figs 3 and 6). It has an arch with stone voussoirs, while its tympanum is of roughly worked stones. The blind arch is in poor condition and its original form is difficult to determine, since the voussoirs have shrunk in all three dimensions and some have fallen. The ruins displays features in common with Middle Byzantine and Late Byzantine monuments in Constantinople, Macedonia, Thrace, Bulgaria, Bithynia and Chios. In the Late Byzantine period, relatively narrow blind arcades on the long sides corresponded to the organization of the interior and acquired a decorative role, as seems to be the case in the church at Trajanoupolis. The stone arch and its undecorated tympanum associate the ruin with a group of churches in Thrace. The plain tympanum and the arcades without stepped frames and arches link the monument with churches of Mesembria, Trnovo and Bithynia. The church was constructed by a local workshop, influenced directly or indirectly by the architecture of the capital. A dating within the wider period of the twelfth to the fourteenth century seems certain, while particular dominant features permit the narrowing of the date to the thirteenth or the fourteenth century. Individual elements indicate that the church is perhaps a work of the first half of the fourteenth century. This last date, if correct, suggests that the destruction of Trajanoupolis by the Bulgarians in 1206 was not total, but led to a gradual and irreversible decline of the city and its final eclipse after the mid-fourteenth. Modern historical research has reached comparable conclusions on the city's fate.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου