Σύμφωνα με τις πηγές, το 1591, οι αδελφοί Κριτόπουλοι, Θωμάς και Γεώργιος ανήγειραν υπέρ της μονής Παντοκράτορος Πατριαρχικό Σταυροπήγιο, ως μετόχια, επ' ονόματι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Ειδικότερα, περίπου το 1590 καταστράφηκε από πυρκαϊά η εβραϊκή συνοικία της Αδριανούπολης, εντός της οποίας βρισκόταν ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ο οποίος αποτεφρώθηκε. Βλέποντας το γεγονός οι δύο αδελφοί Κριτόπουλοι, αποφάσισαν να τον αναστηλώσουν και να του προσδώσουν το καθεστώς του πατριαρχικού σταυροπηγίου. Για τον λόγο αυτό ζήτησαν από τον Πατριάρχη να στείλει ιερείς για να πηχθεί ο σταυρός στα θεμέλια. Πράγματι, το Πατριαρχείο έστειλε τον οικονόμο Μιχαήλ, τον δικαιοφύλακα παπα-Ιωάννου, τον Πατριαρχικό Πρωτοσύγγελο Μελέτιο και τον ιερομόναχο Διονύσιο και ο Αγιος Ιωάννης αναγνωρίστηκε ως πατριαρχικό σταυροπήγιο.
Ακολούθως, οι δύο κτήτορες ζήτησαν από το Πατριαρχείο να υπάρξει και έγγραφη βεβαίωση του ανωτέρω γεγονότος. Ο Πατριάρχης Ιερεμίας, δέχθηκε το αίτημα των Κριτόπουλων και με σιγιλλιώδες γράμμα του, τον Ιούνιο του 1591, αναγνώρισε τον ναό ως πατριαρχικό σταυροπήγιο, ελεύθερο και ακαταπάτητο, όπως είθισται στα πατριαρχικά σταυροπήγια, από όλους, μηδέ του επιχωρίου ιεράρχη εξαιρουμένου. Ακόμη, οι ιερείς του όφειλαν να μνημονεύουν το όνομα του Πατριάρχη και μετά τον θάνατο των κτητόρων να τιμούν την μνήμη τους. Επίσης, έπρεπε να φροντίζουν για τις υποθέσεις του σταυροπηγίου και να δίνουν το ετήσιο χαράτζιο των εξήντα άσπρων στον Μεγάλο Εκκλησιάρχη. Το γράμμα έκλεινε με αφορισμούς για όποιον ενοχλούσε το σταυροπήγιο.
Κατά πάσα πιθανότητα, ταυτόχρονα με την αναγνώριση του σταυροπηγιακού καθεστώτος, έγινε και η αφιέρωση του ναού, ως μετοχίου, στη μονή Παντοκράτορος Αγίου Όρους. Όμως, φαίνεται ότι υπήρξαν αντιδράσεις ή αμφισβητήσεις της αφιέρωσης του ως αγιορειτικού μετοχίου, γι' αυτό ζητήθηκε, η βοήθεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τον Φεβρουάριο του 1597, ο Πατριάρχης Θεοφάνης Α´ Καρύκης (1596-1597), κατόπιν συνοδικής διάσκεψης, αποφάνθηκε, ότι η μονή του Προδρόμου θα είναι υποκείμενη στη μονή Παντοκράτορος, θα διοικείται απ' αυτήν, χωρίς να επιτρέπεται καμία επέμβαση στα εσωτερικά της. Τέλος, επανέλαβε ότι τους ανυπάκουους, τους περίμενε, αργία, αν ήταν κληρικοί και αφορισμός άλυτος, αν ήταν λαϊκοί.
Με την ίδια χρονολογία σώζεται και δεύτερο σιγίλλιο του ίδιου Πατριάρχη, που αποτελεί συνοδική αναγνώριση και έγκριση της αφιέρωσης της οικίας του Θωμά Κριτόπουλου στη μονή Παντοκράτορος για την ψυχική του σωτηρία. Η απόφαση όριζε ότι η οικία θα χρησιμοποιούνταν από τους μοναχούς της Παντοκράτορος, ως τόπος ανάπαυσης, κατά τις επισκέψεις τους στην Αδριανούπολη. Οι ιερείς του μετοχίου όφειλαν να μνημονεύουν το όνομα του κτήτορα στις ακολουθίες τους. Ο Πατριάρχης μερίμνησε, ώστε να περιλαμβάνεται στην απόφασή του, απαγόρευση διεκδίκησης δικαιωμάτων από τους συγγενείς του Κριτόπουλου, επί ποινή αφορισμού, αφήνοντας, έτσι, το μετόχιο ανενόχλητο. Είναι σημαντικό, ότι την αφιέρωση της οικίας επιβεβαίωσε ο μητροπολίτης Αδριανουπόλεως, με επιστολή του στον Πατριάρχη.
Απ' ό,τι φαίνεται το παντοκρατορινό μετόχι πολύ σύντομα αντιμετώπισε προβλήματα, με αποτέλεσμα οι μοναχοί του να ζητήσουν, τον Μάρτιο του 1598, από τον τότε Τοποτηρητή του Οικουμενικού Θρόνου, Πατριάρχη Αλεξανδρείας Μελέτιο Πηγά, να αναγνωρίσει εκ νέου την αφιέρωση του ναού και της οικίας στη μονή Παντοκράτορος. Όντως, ο Μελέτιος τούς παραχώρησε την επιβεβαίωση που ζήτησαν, χωρίς να είναι βέβαιο, ότι λύθηκε και το πρόβλημα.
Τον Σεπτέμβριο του 1602 οι Παντικρατορινοί ζήτησαν, για άλλη μια φορά, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την επιβεβαίωση της αφιέρωσης του μετοχίου, για να την λάβουν από τον πατριάρχη Νεόφυτο Β'. Ο Πατριάρχης φρόντισε, μάλιστα, με έντονο τρόπο να καταστήσει σαφές, ότι το μετόχιο θα παρέμενε ανενόχλητο από οποιονδήποτε, επί ποινή αφορισμού για όποιους τολμούσαν να πράξουν το αντίθετο.
Γεγονός είναι ότι αυτές οι συνεχείς εκκλήσεις προς το Πατριαρχείο για επιβεβαίωση της αφιέρωσης του μετοχίου, κρύβουν την ύπαρξη πολύ έντονης αντίδρασης και, ίσως, μια προσπάθεια επέμβασης στα εσωτερικά ζητήματά του. Ενδεχομένως, η αντίδραση να προερχόταν από την ίδια την τοπική εκκλησία, αν και είδαμε σε μία περίπτωση, τον επιχώριο ιεράρχη να επιβεβαιώνει την αφιέρωση οικίας στην μονή. Αυτό, βέβαια, δεν προεξοφλεί την έλλειψη αντιδράσεων για την ίδρυση του μετοχίου, πολύ περισσότερο, που ο Άγιος Ιωάννης, πριν καταστραφεί, από πυρκαϊά και αναστηλωθεί από τους Κριτόπουλους, υπήρξε ναός της Αδριανούπολης, μάλλον, ενοριακός. Έτσι, δεν πρέπει να μας ξενίζει ότι οι πληροφορίες για το μετόχιο σταματούν το 1602. Αυτό, σημαίνει, πως γρήγορα απολέσθηκε από τους Παντοκρατορινούς, εξαιτίας των αντιδράσεων ή άλλων άγνωστων παραγόντων και έκτοτε αγνοείται η τύχη του. Μάλλον, με το πέρασμα του χρόνου, καταστράφηκε.
Βιβλιογραφία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου