Περίληψη / Summary
Κατά τους ύστερους αιώνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πολλοί από τους κατοίκους των οικισμών της ενιαίας περιοχής της Θράκης επέδειξαν μια βαθιά ενασχόληση με την παραδοσιακή οικοδομική δραστηριότητα, ανεξάρτητoι ή σε ομάδες. Ήταν κυρίως Έλληνες, μερικοί Αρμένιοι [και ενδεχομένως και κάποιοι Βούλγαροι].
Με βάση τις μέχρι τώρα γνώσεις μας το πιο γνωστό χωριό τεχνιτών ήταν η Μάδυτος, ένας οικισμός με ελληνικό πληθυσμό. Η Μάδυτος βρίσκεται στη χερσόνησο της Καλλίπολης και κοντά στην ομώνυμη πόλη. Ως εκ τούτου, το όνομά της συχνά συγχέεται με την Καλλίπολη. Σήμερα ανήκει στην Ανατολική Θράκη που αποτελεί τμήμα της Τουρκίας. Το αρχικό τουρκικό της όνομα ήταν Maydos, το οποίο αργότερα μετονομάστηκε σε Eceabat.
Η πρώτη αναφορά στους κατασκευαστές της Μαδύτου έγινε στα μέσα του 17ου αιώνα από τον Τούρκο περιηγητή Evliya Çelebi (1611-μετά το 1682) στο πολύτομο ταξιδιωτικό του βιβλίο «Seyahatnamesi» (5ος τόμος, σελ. 315). Αναφερόταν στους κατοίκους της Μαδύτου ως τέλειους οικοδόμους που έχτισαν τα σπίτια της Κωνσταντινούπολης και της χώρας των Ρουμ (πιθανόν της Μικράς Ασίας) και οι οποίοι περνούσαν τις διακοπές τους στα όμορφα σπίτια τους στη Μαδύτο. Η Μάδυτος διαθέτει αμπελώνες και παράγει φημισμένο κρασί.
Πολλοί αρχιτέκτονες (καλφάδες) από τη Μάδυτο που εργάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη προήχθησαν στο βαθμό του «βασιλικού αρχιτέκτονα» από τον Σουλτάνο. Αναφέρονται ο Πέτρος Βασιλείου Αρχιγένης ή Σερόγλου πασάς επί σουλτάνου Μαχμούτ Α΄ (1730-1754), ο Χατζή-Ανδρέας «Κάλφας» (γεν. 1752), ο Χατζή-Στεφανής Κωνσταντίνου Γαϊτανάκης (περ. 1808-1881) (εικ. 4). Και τα δύο αδέλφια του τελευταίου, ο Δημήτρης και ο Σάββας, εργάστηκαν ως αρχιτέκτονες στην Κωνσταντινούπολη. Ο Στάθης-Κάλφας (Σιταράς), επίσης από τη Μαδύτο, συνεργάστηκε με τον βασιλικό αρχιτέκτονα Βασιλάκη-Εφέντη Ιωαννίδη, έναν Έλληνα που ευνοήθηκε από τον σουλτάνο Αμπντιλιχαμίτ Β΄ (1876-1909). Όλοι οι παραπάνω οικοδόμοι της Μαδύτου έχουν αφήσει χαρακτηριστικά έργα. Η αρχιτεκτονική τους ανήκε αρχικά στον «τουρκομπαρόκ» ρυθμό μέσων του 19ου αιώνα στον νεοκλασικό (ή εκλεκτικισμό). Το κείμενο του Evliya Çelebi παρέχει μια καλή απόδειξη της ομαδικής εργασίας και της εποχιακής μετανάστευσης των οικοδόμων της Μαδύτου (17ος αι.). Υπήρχαν εννέα από αυτούς με ιδιαίτερη φήμη που εργάστηκαν στην αναστήλωση του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ (1809-1810).
Στην Κωνσταντινούπολη οι οικοδόμοι της Μαδύτου ζούσαν σε ομάδες στην περιοχή της Βλάγκας (εικ. 5) και ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες τεχνιτών. Το ίδιο έκαναν και οι ξυλουργοί της Μαδύτου. Είναι επίσης γνωστά ονόματα ειδικών ξυλογλύπτων από τη Μάδυτο. Ανέκδοτες αναφορές θεωρούν ότι οι οικοδόμοι της Μαδύτου ψέλλιζαν αντί να τραγουδούν ενώ εργάζονταν πάνω σε σκαλωσιές. Επιπλέον, έψαλλαν με τον σύγχρονό τους τρόπο του Χρύσανθου Καραμαλλή (1770-1840/46) από τη Μάδυτο, του Αρχιεπισκόπου Δυρραχίου, ο οποίος είναι γνωστός για τον εκσυγχρονισμό της εκκλησιαστικής μουσικής.
Το 1922 όλος ο πληθυσμός της Μαδύτου, συμπεριλαμβανομένων όλων των οικοδομικών ομάδων, ξεριζώθηκε και κατέφυγε στην Ελλάδα. Εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Θεσσαλονίκη, όπου ίδρυσαν τη συνοικία της Νέας Μαδύτου. Έκτοτε συνεχίζουν την παλιά παράδοση της οικοδομής προς έκπληξη όλων. Η προσήλωση και η επιτυχία τους σε αυτή την παράδοση επιβεβαιώνεται από μια άλλη αναφερόμενη ιστορία με αναφορά στους οικοδόμους της Κωνσταντινούπολης Μαδύτου: το 1923 περίπου 23-25 από αυτούς σύναψαν συνεργασία και ταξίδεψαν στην Άγκυρα όπου ένωσαν τις δυνάμεις τους στην κατασκευή του νέου κτιρίου της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης (Βουλής) μετά από πρόσκληση της τουρκικής κυβέρνησης του Κεμάλ.
Argyris P. Petronotis, Greek builders from Madytos of Eastern Thrace
During the late centuries of the Ottoman Empire many of the inhabitants of the settlements of the united region of Thrace demonstrated a profound involvement with traditional building construction, independently or in groups. They were mostly Greeks, some Armenias [and possibly some Bulgarians, too].
Based on our hitherto knowledge the best known craftsmen's village was Madytos, a settlement with Greek population. Madytos is located on the peninsula of Kallipolis and near the homonymous town. Hence, its name is often confused with Kallipolis. Today it belongs to Eastern Thrace which is a part of Turkey. Its original Turkish name was Maydos, later renamed Eceabat.
The earliest mention to Madytos' builders was made in the middle of the 17th century by the Turkish traveller Evliya Çelebi (1611-post 1682) in his multi-volume travelogue «Seyahatnamesi» (5th vol., p. 315). He referred to Madytos' inhabitants as perfect builders who built the houses of Istanbul and the Rums' country(: possibly Asia Minor) and who spent their days off in their handsome houses of Madytos. Madytos has vineyards and produces famous wine.
Many masterbuilders (kalfas) from Madytos who worked in Constantinople were promoted to the rank of a «royal architect» by the Sultan. References are made to Petros Vasileiou Arhigenis or Seroglou Pasha under Sultan Mahmut I (1730-1754), Chatzi-Andreas "Kalfas" (b. 1752), Chatzi-Stefanis Konstantinou Gaitanakis (c. 1808-1881) (fig. 4). Both of the latter's brothers, Dimitris and Savas, worked as architects in Constantinople. Stathi-Kalfas (Sitaras), also from Madytos, cooperated with the royal architect Vasilaki-Efendi Joannides, a Greek favored by Sultan Abdlilhamit II (1876-1909). All of the above Madytos' builders have left distinctive works. Their architecture belonged first to the "Turkish-Baroque" style and through the 19th century to the neoclassical (or the eclectic). Evliya Çelebi's text provides a good evidence of team work and seasonal migration of Madytos' builders (17th cent.) There were nine of them of special renown who worked in the reconsturction of the Holy Sepulchre in Jerusalem (1809-1810).
In Constantinople Madytos' builders lived in groups in the district of Vlaga (fig. 5) and were organized in craftsmen's unions. So did the carpenters of Madytos. Names of expert wood-carvers from Madytos are also known. Anecdotic reports consider Madytos' builders chanting instead of singing while working up on scaffoldings. Furthermore, they chanted in the modem manner of Chrysanthos Karamallis (1770-1840/46) from Madytos, the Archibishop of Dyrrachium, who is known for having modernized ecclesiastic music.
In 1922 the entire population of Madytos, including all the builders' groups, was uprooted and took refuge in Greece. They settled mainly in Thessaloniki where they founded the neigborhood of Nea Madytos. Ever since they have carried on the old tradition of building to everybody's amazement. Their adherence to and success in this tradition is confirmed by another reported story with reference to Madytos' builders of Constantinople: in 1923 some 23-25 of them entered into partnership and traveled to Ankara where they joined their efforts in the construction of the new building of the Great National Assembly (Parliament) after an invitation of Kemal's Turkish Government.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου