Περίληψη / Summary
Στην παρούσα μελέτη προτείνουμε να εξετάσουμε, με χρονολογική σειρά, έντεκα εικόνες από την παλαιολόγια περίοδο, πιο συγκεκριμένα από το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα έως το τελευταίο τέταρτο του 14ου αιώνα, διαφορετικής προέλευσης, οι οποίες φυλάσσονται σε διάφορα μουσεία της Βουλγαρίας. Οι περισσότερες από αυτές τις εικόνες προέρχονται από τη Μεσημβρία, στη Μαύρη Θάλασσα. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι εικόνες της Παναγίας Βρεφοκρατούσσας (Η Κυρία της Ζωής) (από το δεύτερο μισό του 13ου αι.) από τη Μεσημβρία (εικ.1), η Παναγία Οδηγήτρια (ψηφιδωτή εικόνα από το πρώτο τέταρτο του 14ου αι.) από την Κωνσταντινούπολη (εικ. 2), ο άγιος Γεώργιος (αμφίγραπτη εικόνα από το πρώτο μισό του 14ου αι., δεύτερο στρώμα από τον 17ο αιώνα) και οι γονείς του, ο άγιος Γερόντιος και η Αγία Πολυχρονία (πρώτο μισό του 14ου αι.) από τη Μεσημβρία (εικ. 2), Η Σύναξη των Αρχαγγέλων (μέσα 14ου αι.) από τη μονή Bačkovo (εικ. 6), ένας αταύτιστος ιεράρχης (μέσα 14ου αι.) άγνωστης προέλευσης (εικ. 7), ένα αδιάγνωστο θέμα (Παναγία;) (αμφίγραπτη εικόνα) και η Σταύρωση (δεύτερο μισό του 14ου αι.) από τη Μεσημβρία (εικ. 9), ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (δεύτερο μισό του 14ου αι.), άγνωστης προέλευσης (εικ. 12), ο Χριστός Παντοκράτορας (αμφίγραπτη εικόνα, δεύτερο μισό του 14ου αι.) και η Αποκαθήλωσις (αρχές 18ου αι.) από τη Μεσημβρία (εικ. 14), η αμφίγραπτη εικόνα της Παναγίας Καταφυγής και του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (τελευταίο τέταρτο του 14ου αι.) και το Θαύμα του Λατόμου (τελευταίο τέταρτο του 14ου αι.) από τη μονή Poganovo στη νότια Σερβία (εικ. 16-17), η Σταύρωση (τελευταίο τέταρτο του 14ου αι.) από το χωριό Μπάνια, περιοχή Μπουργκάς (εικ. 20) και ο Άγιος Ιωάννης της Ρίλα (τελευταίο τέταρτο του 14ου αι.) από το μοναστήρι της Ρίλα (εικ. 23).
Οι περισσότερες από τις εικόνες προέρχονται από πόλεις της ακτής της Μαύρης Θάλασσας, κυρίως από τη Μεσημβρία και το Μπουργκάς (Πύργος), και ως εκ τούτου αποτελούν έργο καλλιτεχνών που είχαν άμεση επαφή με τα κωνσταντινουπολίτικα εργαστήρια αγιογραφίας της εποχής. Αυτό είναι φυσικό, δεδομένου ότι οι παράκτιες πόλεις της Μαύρης Θάλασσας βρίσκονταν κοντά σε στεριά και θάλασσα με την Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με την οποία διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις και από την οποία εισήγαγαν έργα τέχνης καθώς και διάφορα άλλα αγαθά.
Αρκετές εικόνες, όπως η αμφίγραπτη εικόνα της Παναγίας Καταφυγής με τον άγιο Ιωάννη Θεολόγο (τελευταίο τέταρτο του 14ου αι.) και το Θαύμα του Λατόμου (τελευταίο τέταρτο του 14ου αι.) (εικ. 16-17), καθώς και πιθανότατα η εικόνα του αγίου Ιωάννη της Ρίλας (τελευταίο τέταρτο του 14ου αι.) (εικ. 23) και η εικόνα του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου (δεύτερο μισό του 14ου αι.) (εικ. 12-13) συνδέονται με τα εργαστήρια ζωγραφικής της Θεσσαλονίκης. Ο μικρός αριθμός εικόνων από τη Θεσσαλονίκη οφείλεται πιθανότατα στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ του Ιωάννη Ε' Παλαιολόγου και του Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού (1341-1350), ο οποίος παρεμπόδισε το εμπόριο και, κατά συνέπεια, τις καλλιτεχνικές σχέσεις μεταξύ των βουλγαρικών πόλεων και της Θεσσαλονίκης.
Dans la présente étude, nous nous proposons d’examiner, par ordre chronologique, onze icônes de l’époque des Paléologues, plus exactement, de la seconde moitié du XIIIe jusqu’ au dernier quart du XIVe siècle, d’origine différente, qui sont conservées dans différents musées de Bulgarie. La plupart de ces images proviennent de Nessebar, sur la mer Noire. Il s’agit en particulier des icônes, représentant la Vierge avec l'enfant Kiria Zoïss (Maîtresse de la Vie) (de la seconde moitié du XIIIe siècle) de Nessebar (fig.1); la Vierge Odigitria (icône en mosaïque du premier quart du XIVe siècle) d’Constantinople (fig. 2); saint Georges (icône bilatérale de la première moitié du XIVe siècle, deuxième couche du XVIIe siècle) et ses parents saint Gérontes et sainte Polychromie (première moitié du XIVe siècle) de Nessebar (fig. 3); l’Assemblée des Archanges (milieu du XIVe siècle) du monastère de Bačkovo (fig. 6); un saint hiérarque anonyme (milieu du XIVe siècle) d’origine inconnue (fig.7); un sujet inédit (la sainte Vierge ?) (icône bilatérale) et la Crucifixion (seconde moitié du XIVe siècle) de Nessebar (fig. 9); saint Jean Chrysostome (seconde moitié du XIVe siècle), d’origine inconnue (fig.12); le Christ Pantokrator (icône bilatérale, seconde moitié du XIVe siècle) et la Descente de Croix (début du XVIIIe siècle) de Nessebar (fig. 14); l’icône bilatérale de la sainte Vierge Cataphighie (Refuge) et saint Jean Chrysostome (dernier quart du XIVe siècle) et le Miracle de Latôme (dernier quart du XIVe siècle) du monastère de Poganovo en Serbie méridionale (fig. 16-17); la Crucifixion (dernier quart du XIVe siècle) du village de Bania, région de Bourgas (fig. 20) et saint Jean de Rila (dernier quart du XIVe siècle) du monastère de Rila (fig.23). La plupart des icônes proviennent des villes du littoral de la mer Noire, notamment, de Nessebar et de Bourgas et sont par conséquent, l’œuvre d’artistes, ayant été en relation directe avec les ateliers constantinopolitains de peinture d’icônes de cette période. C’est bien naturel, puisque les villes littorales de la mer Noire se trouvaient à proximité, aussi bien par terre, que par mer, de Constantinople, la capitale de l’Empire byzantin, avec lequel elles entretenaient des relations commerciales et d’où elles importaient, de même que diverses marchandises, des œuvres d’art. Plusieurs icônes, telles l’icône bilatérale de la sainte Vierge Cataphighie (Refuge), saint Jean Chrysostome (dernier quart du XIVe siècle) et le Miracle de Latôme (dernier quart du XIVe siècle) (fig. 16-17), ainsi que probablement l’icône de saint Jean de Rila (dernier quart du XIVe siècle) (fig. 23), et l’icône du saint Jean Chrysostome (seconde moitié du XIVe siècle) (fig. 12-13) sont liées aux ateliers de peinture de Thessalonique. Le nombre réduit d’icônes, provenant de Thessalonique est dû probablement à la guerre civile entre (1341-1350) Jean V Paléologue et Jean VI Cantacuzène, qui a entravé les rapports commerciaux et par conséquent, les relations artistiques entre les villes bulgares et Thessalonique.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου